Mejora de la ganadería

El Aldeano

Publicado en: El Aldeano. 15-6-1931

Los éxitos mejor logrados de la ganadería corresponden, en la actualidad, a los obtenidos por procedimientos de la mejora, selección etc. puesto que, en ganadería, como cualquier industria todo se hace con mirar a una superación debido a las competencias y demás exigencias que el carácter de la época actual impone. Y al que quiera competir con los productos de sus ganados tiene que desterrar por completo la rutina y acogerse a todo lo que pueda darle una luz de ventaja y progreso.

En la parte central y oriental de Asturias hace ya tiempo que los agricultores, sin descuidar los demás menesteres agrícolas, se preocupan grandemente de la mejora ganadera, porque saben que tienen en ella un gran porvenir, cosa que no toman con tanto calor los agricultores de la parte occidental. Para ello se han dotado primeramente de un gran espíritu societario, prestando toda incondicional ayuda y entusiasmo o sus asociaciones, espíritu que se consolida ahora con la lectura de diarios, revistas y obras que tratan del asunto.

No es que por esta parte carezcamos de sociedades, ni mucho menos de buenos elementos que dirijan y orienten éstas; pero es tal la dejación de muchos labradores y la negligencia con que proceden, que hemos visto en sociedades de esta comarca, juntas generales a las que no concurren más de un tercio de sus socios, siendo así que los mejores deseos y aspiraciones de sus juntas directivas se ven debilitados por la falta de calor y aliento de sus consocios, que, por otra parte, muchos de ellos, están gozándola en las tabernas.

Y no es que estas abran precisamente – digámoslo en su honor – el mismo día que se convocan juntas generales, sino que tienen libertad diaria hasta bien entrada la madrugada ¡Y todavía no llega!…

En el concurso de ganados celebrado por la Asociación General de Ganaderos de España, en la Casa de Campo (Madrid) en mayo del año pasado, por más que hemos buscado, no hemos encontrado ningún ganado que perteneciera al concejo de Castropol, habiendo brillantes representaciones de casi todos los demás concejos de Asturias. De Aller, pueblo del partido de Pola de Laviana, hubo una vaca que sacó dos primeros premios, y de los demás pueblos infinidad de reses que sacaron primeros premios de su clase, dato que por sí sólo basta para demostrarnos que nuestros paisanos de un poco más allá no se descuidan de uno de nuestros principales problemas. Cuidan mucho estos paisanos de la selección de sus ganados, así como de los cruces llevando, con la cooperación de los sindicatos, registros genealógicos, donde anotan el padre y la madre de una res, procedencia de estos y todos los datos que puedan servir posteriormente para indicar la conveniencia o no de seguir explotando dicha res. AsÍ, naturalmente no son de extrañar los premios que obtienen en cualquier sitio que se presenten.

Sigámosles, ya que no podemos marchar al par con ellos, en la seguridad de que pronto los cogeremos, y luego que los alcancemos, marchar todos juntos para obtener una Asturias grande y próspera.

Cousas del tempo

El Aldeano, Tío Pepe

Publicado en: El Aldeano. 15-04-1931; EL TÍO PEPE (2000) libro; Antoloxía de prosa periodística en galego-asturiano (1903-1954) (2025) libro.

  • Ola, Pepe ¿como che vai?
  • Ben ¿y tú?
  • Nun hay novedá; mentres anda un, menos mal.
  • ¿Veis de pagar a paga?
  • Si, veño. Por cierto c’agora da gusto, porque en
    cuanto chega un, paga y’ala, vaise correndo pra casa, y’einda se pode
    aprovechar medio dia, que del outro xeito, como antes, eso de tar ali todo el
    dia tia a un empendangado. Y’ademáis, habia que comer aló, que tamén e outra
    contribución.
  • ¡Y se fora sólo a xanta! Despois via lo demais:
    neto aquí, chiquito ali; cuando chegaba un a casa iba amolado y sin un perrin.
    D’ese xeito faguiamos unha festa dun dia desgraciado. Agora, como tá dividido
    en parroquias, e muita comodidá
  • Si xa. ¡Muita comodidá! Pra estas cousas dannos
    muitas facilidades. Sempre foi igual. Pero lo qui’e, desde que pagas, acordarse
    de ti ¡Miau! ¡Coruxa papou! E verdá c’hay mal y pior, pero bueno. Y digo eu, ho
    ¿vaxaron algo?
  • ¡Tas tolo! Pregunta si subiron, ca min nun sei
    como mʻamolaron cuatro pesetas y céntimos desde el outro trimestre. Timbre
    d’aquí, móvil del outro lado, en resumen de cuentas, eso que che digo.
  • Cálame xa a boca, ca min ben sei ma subiron,
    pero hasta mañá nun sei el qué, porque a mia parroquia tocaye mañà ¡Y pra que
    diante cambiou el Gobierno! Cuando parecia qu ́ibamos pra ben, vamos de mal en
    pior.
  • Y xa que falas del Gobierno, dicen por ei c’hay
    eleucciós en abril ¿tú sabes algo?
  • Eso falan; pero vai crerye tu a esa xente. As
    eleuciois ¡quén las piyara! Tu nun sabes que estos gobiernos de dictadura nun
    las fain. Y se las fixeran, seria chocolate con arengues. Ademáis, se chegaran
    a feilas y foran de justicia ¿a quén che parece que prenderian primeiro?…
    Y’eso nun pode ser, y tu ben lo sabes ¡Bos peixes tan alredor del pote!
  • Pois eu, se chei decir a verdá, creo que las haya.
    E muito el tempo que leva a Xente sin moverse, y’esta e unha cousa que, mais ou
    menos, todo el mundo la quer
  • Nun penses en nenadas, Xan! Mira: si os que
    sodes algo politicos, ou, meyordito, lo foste, queredes eleuciois, faguede unha
    rogativa haber se asi vos cai algo. Vexovos vir, conózovos como se lo fora eu.
    Desde que vos falta aquel mangoneo parece que nun acongoxades; mais d’esta vez
    paréceme que chegastes tar de. Y’el que mais m’amola a min son esas ilusiois,
    esa esperanza n’el que nun ha vir. Tú nun sabes ese dito c’hay por ei, que
    dice:

Ayer dicícheme c’hoy,

hoy dicesme que mañá

y mañá as me decir:

– ¿Cocéronxe xa as patacas?

– Non; pero eiyes atizar candela.

El Tio Pepe

El Antroido

El Aldeano, Tío Pepe

Publicado en: El Aldeano. 28-02-1928; EL TÍO PEPE (2000) libro; Antoloxía de prosa periodística en galego-asturiano (1903-1954) (2025) libro.

– ¡Ai, tío Pepe!

– ¿Qué ques, rapacía?

– ¿A que nun sabe quén se foi prá Habana?

– ¿Y quén?

– El Antroido! ¡Lárgala! ¡Lárgala!…

– ¡O, mía nenía, qué cousas me teis! Xa nun m’acordaba de nada d’eso, xa parece que todo eso vai en bolina, y einda me veis con esas argayadas. A xente nova sodes el degorrio: y eso qu’agora nun é como enantes. Cuando eu era rapacín ¡aquelo si qu’era Antroido! Xuntábamonos unha recua d’elos, todos del meu tempo máis ou menos, y unhos vestidos de muyer y outros d’home, armábamos cada rebumbio temible. Pero lo máis gracioso – y del qu’agora nun se fai nada – era el que faguíamos, xa desde ben días antes d’Antroido, cos cacharros veyos y os calabazóis podridos: coyíamos, ei ás nove ou dez da noite, cacharrada y calabazón, y íbamos petar ás portas pra que nos abrisen y, cuando taba aberta, ¡pumba!, tirábamos todo pra dentro, hacia a cucía, y armábase el boureo del demo col ruido das trangayadas y os insultos dos da casa. Unha vez qu’íbamos eu y outros cuantos feindo das nosas, chegamos a casa de tíu Ramón de Carabelo (¡xa hai ben anos!), petamos á porta.

– ¿Quén tal? – dixo tío Ramón.

– Pouca xente.

– ¡Adelante quien sea! – volven a decir.

Einda ben nun dixera esto, xa sonaban pol tarrén os cacharros y os calabazóis qu’enfarnaron todo, deixando aquelo perdido.

Salimos pra fora feitos rayos, y detrás todos os da casa. Tío Ramón pillóu’ un fueiro y empezóu a berrar: ¡Sinvergüenzas! ¡Eivos alindar eu! ¡É esa a educación que vos dan vosos padres!

. . . . . . . . . . . . . . .

Agora nun hai nada d’aquelo, todo vai esqueicendo. Os mozos, en cuanto tein un pouco d’entendemento, unhos vanse pr’alí y outros pr’aculá; as nenas, unhas fain lo mismo y outras nun pensan máis que nos mozos y nas modas: a falda corta, as medias marelas, el taco alto, esas condanacióis, el pelo cortado a lo… ¿cómo se chama?

– A lo garsón.

– Eso. Y máis cousas qu’eu, xa ora, nun tou al tanto. ¡Ai mía Marica del alma, se tu viras estas cousas, cuánto los habías d’arrenegar! ¡Se resucitaras, al ver esto, evolveríaste a enterrar! A min paréceme que si.

– ¿Qué dice, tío Pepe?

– Nada, nena. Son cousas mías. Pa todo eso ¿este ano hai algo que ver por ei?

– Pouco y mal amañado. Einda se dixo, al primeiro, que viría por ei el Cego d’Aragón, pero, ¡vaiche boa!, cualquera lo pilla. Desde que ten cordión nova nun ten maus pra tocala. Haberá, se acaso, algún bailín, tío Pepe, y nada máis.

– Y a ti, nena, ¿cuántos antroidos che meteron?

– ¿A min? Ningún.

– Arre, burro, ei che vai ún.

El Tío PEPE

Os Santurrois

El Aldeano, Tío Pepe

Publicado en: El Aldeano. 30-12-1930; EL TÍO PEPE (2000) libro; Antoloxía de prosa periodística en galego-asturiano (1903-1954) (2025) libro.

Xa vai chegando unha fecha que me trai muitos recordos, y entre elos, ún que me chama máis a atención y hei de chamala, porque nun nos esqueice, pois hai outras cousas dos meus bos tempos que xa van aló, y esta non: son os santurróis. Os santurróis é unha costumbre mirada con muito aprecio pola xente nova d’agora, cousa qu’é d’estrañar, porque nestos tempos que corren, toda a xente nova érguese dos couces contra todo lo que noutro tempo foron as nosas meyores diversióis. ¡Se m’acordo!

Poucos sitos hai en todo por aquí que nun los fagan, y xa se sabe cuándo son: última noite del ano veyo y comenzos del novo. Como se vai vendo son sempre en tempo fijo, cousa que dá seguranza al dito que se fala cuando sale ún dos santurróis: ¡D’hoi nun ano! Esto nun se pode decir cuando se guarda inda unha vigilia ou, anque se poda, pode que pral ano que vén xa nun haya tal vigilia.

Dúas ou tres casas en cada pueblo son abondas pra que se xunten os devotos dos santurróis, que son muitos. Van os mozos de cada casa y, unha vez qu’outra, os santurróis veyos pr’acompañalos. Eu sempre acompaño a os meus fiyos porque, se hei decir a verdá, gústanme a min tanto como a elos y, ademáis, gústame acompañar as fiyas porque nestos tempos nun se poden deixar solas. ¡Haivos cada xilitrón por ei!

Costa pouco trabayo feilos, porque todo el mundo se presta con voluntá pr’axudar. Escríbense nun papel os nombres das mozas, y os dos mozos noutro, y recóntanse ún por ún. Métense os das mozas nun saqueto, enroscados, y, noutro saqueto, del mismo xeito, os dos rapaces. Sácase un nombre d’un saqueto y, case al mismo tempo, ún del outro, que se lee berrando abondo pra qu’oigan todos. D’este xeito xa temos a primeira parexa de comprometidos que, como as outras, compónse de todos os non casados desde catorce ou quince anos pr’arriba y que señan conocidos de todos cuantos hai alí xuntos. Despóis cóyese unha liñada de filo con unha aguya pra coser as pareyas unha por unha, deixándolas un pouquín separadas pra que nun se confundan de máis, y xa tán os santurróis feitos.

¡Sálevos ás veces cada parexa tan desamañada! Unha cousa é decilo y outra el velo, porque hai alguna – d’estos novos – que ve a muito desprecio que ye toque pra parexa un veyouco ou unha veyouca. ¿Por qué recoirola nun quitan entonces a os veyoucos anque teñan solteiros?, dirá el que desconoza esto.

¡Ai, meus neníus, porque se nun fora así os santurróis perdían toda esa gracia con que naceron!

Decíame unha madre, un d’estos anos d’atrás, nunha casa que taban feindo os santurróis:

– Mira, ho, a mía fiya por esto corre muito. ¡Se fora pra surcir unhas medias ou pra lavar un paxelo, nun ch’había correr tanto, leve el demo!

– A mía fai lo mismo – decía outra madre.

Eu crinyes ás dúas, pois era tal a seguranza con que lo decían que convencían al máis pintado. Cada ún ten abondo que rascar de sou.

Dispóis que tán os santurróis feitos hai que levalos, de noite mismo, a deporondalos a un arbol calquera, pra qu’al outro día as veyas cuando vayan á fonte ou salan da misa s’enteren. Despóis vanse tranquilas prá casa a empezar a “gobernar a vida” del ano novo.

FULANO DE TAL

«Vino, amor y literatura». Índice

Uncategorized